बचत खात्याचा अर्थ आणि फायदे

savings account

आपल्या दैनंदिन आर्थिक व्यवहारासाठी बँकेत खातं असणं फार आवश्यक आहे. या खात्याचे प्रामुख्याने दोन प्रकार असतात, एक बचत खाते आणि दुसरे चालू खाते. बचत खाते आणि चालू खाती वेगवेगळ्या उद्देशांसाठी डिझाइन केलेली आहेत आणि त्यांची वैशिष्ट्‌ये भिन्न आहेत. बचत खाती बचत करू इच्छिणार्‍या व्यक्तींची पूर्तता करतात तर चालू खाती फर्म आणि कंपन्यांच्या नियमित व्यवहारांसाठी बनवली जातात. या लेखात बचत खाते नेमके म्हणजेे काय हे स्पष्ट केले आहे.

{tocify} $title={Table of Contents}

बचत खात्याचा उद्देश-

नावाप्रमाणेच बचत खाते बचत आणि पैसे जमा करण्यासाठी आहे. तुम्हाला बचत करण्यात मदत करणे हा बचत खात्याचा प्राथमिक उद्देश आहे. बचत खाते हे सर्वात मूलभूत बँक खाते आहे जे तुम्ही कोणत्याही बँक किंवा वित्तीय संस्थेमध्ये उघडू शकता. या प्रकारचे खाते व्यक्तीला त्याच्या सोयीनुसार पैसे जमा करण्याची परवानगी देते. मिळणारी रक्कम अथवा कमाई बचतीच्या स्वरुपात ठेवण्यासाठी म्हणून बचत खाते वापरले जाते. जेव्हाही तुम्ही बचत खाते उघडता, तेव्हा बँका तुम्हाला डेबिट कार्ड देतात, तसेच तुम्ही अनेक ऑफर देखील मिळवू शकता. थोडक्यात बचत खाते हे एक प्रकारचे खाते आहे जे तुम्हाला पैसे जमा करण्यास आणि जेव्हा आवश्यक असेल तेव्हा ते काढण्यास परवानगी देते.

बचत खाते कुणासाठी-

बचत आणि चालू खाते यांच्यातील फरकाबद्दल अनेक ग्राहक तसेच सामान्य लोक गोंधळलेले आहेत. बचत खातेधारक हे बहुतेक पगारदार व्यक्ती, गृहनिर्माण करणारे, गृहिणी, विद्यार्थी किंवा ज्येष्ठ नागरिक असतात, ज्यांना दररोज अनेक पेमेंट किंवा व्यवहार करण्याची आवश्यकता नसते. बचत खाते एखाद्या व्यक्तीद्वारे किंवा संयुक्तपणे उघडले जाऊ शकते आणि धारकाने सामान्यत: किमान शिल्लक म्हणून पूर्व-निर्दिष्ट रक्कम राखणे आवश्यक असते.

बचत खात्याचे फायदे:

बचत खात्याची उपयुक्तता

पगारदार कर्मचार्‍यांप्रमाणे स्थिर किंवा नियमित उत्पन्न मिळवणार्‍या कोणत्याही व्यक्तीसाठी बचत खाते हा एक उत्तम पर्याय आहे. भविष्यातील सुट्टी, लग्नासाठी वित्तपुरवठा करणे, कार/टी.व्ही./घर खरेदी करणे इत्यादीसारख्या अल्पकालीन आर्थिक उद्दिष्टांची पूर्तता करण्यासाठी या प्रकारचे खाते योग्य आहे.

पैशांची सुरक्षित साठवण

बचत खाते तुमचे पैसे ठेवण्यासाठी एक सुरक्षित ठिकाण प्रदान करते. ते बँकेद्वारे संरक्षित केले जाते आणि अनेकदा काही बँकांद्वारे विमा उतरवला जातो, ज्यामुळे मनःशांती मिळते.

विविध सुविधा 

बचत खाती तुमची आर्थिक व्यवहार व्यवस्थापित करण्यासाठी एक सोयीस्कर मार्ग प्रदान करतात. ऑनलाइन बँकिंग, एटीएम सुविधा, डायरेक्ट डिपॉझिट आणि ऑटोमॅटिक ट्रान्सफर यांसारख्या वैशिष्ट्‌यांमुळे तुमच्या निधीची बचत करणे आणि त्याचा मागोवा ठेवणे सोपे होते.

बचत खात्यावर व्याज

एक समान्य बचत खात्यावर व्याज देखील मिळते. बचत खाती चालू खात्यांपेक्षा जास्त व्याज जमा करतात. बचत खाते उघडल्याने तुम्हाला तुमच्या जमा केलेल्या निधीवर व्याज मिळण्यास मदत होते आणि मासिक व्याज पेआउटद्वारे थेट तुमच्या खात्यात जमा केले जाते. बचत खात्यांमध्ये मिळणारे व्याजदर २.६०% ते ८.००% प्रति वर्षाच्या दरम्यान असतात या खात्यांमध्ये सहसा चेक जारी करण्याची सुविधा असते. प्रत्येक बँकेचा व्याजदर हा वेगवेगळा असतो. जरी व्याजदर जास्त नसतील, तरी बचत खाती तुमच्या ठेवींवर माफक परतावा देतात, कालांतराने तुमच्या बचत वाढीस हातभार लावतात.

आपत्कालीन निधी

बचत खाती हे आपत्कालीन निधी तयार करण्यासाठी एक आदर्श व्यासपीठ आहे.

आर्थिक शिस्त

नावातच बचत असल्याने या खात्याद्वारे बचतीची सवय लागते आणि आर्थिक शिस्त निर्माण होण्यास मदत होते.

बचत खात्याचे काही नियम

1. बचत खात्यांवर जमा किंवा काढलेल्या रकमेवर कोणतेही बंधन नाही.
2. बचत खात्यात किमान शिल्लक राखणे अनिवार्य आहे, अन्यथा, खात्यातूनच विशिष्ट रक्कम वजा करून दंड आकारला जाईल.
3. बचत खाते एखाद्याच्या इच्छेपर्यंत चालवले जाऊ शकते, याचा अर्थ खाते व्यवस्थापित करण्यासाठी कोणतीही वेळ मर्यादा नाही.
4. बँका खातेदाराला जमा केलेल्या रकमेवर निश्चित व्याजदर देतात.
5. बचत खात्यासह ओव्हरड्राफ्ट सुविधा उपलब्ध नाही.
6. बचत खातेधारकांना नियमित व्यवहारांसाठी डेबिट कार्ड आणि ऑनलाइन बँकिंग सेवा मिळतात- मग ते ऑनलाइन असो, ऑफलाइन असो किंवा एटीएमवर.
7. बचत खात्यात दररोज/मासिक आधारावर अनुमती असलेल्या व्यवहारांची संख्या मर्यादित आहे.
8. बचत खाते कोणतेही भारतीय रहिवासी उघडू शकतो; तथापि, मुले आणि अल्पवयीन मुलांच्या बाबतीत, पालक/पालकांनी खाते उघडणे आणि देखरेख करणे आवश्यक आहे.
9. बचत खाते बचतीच्या सवयींना प्रोत्साहन देते
10. तुमच्या गरजा पूर्ण करणार्‍या अनेक बचत खात्यांपैकी एक पर्याय निवडण्याचा तुमच्याकडे पर्याय आहे कारण बचत खाती ही रोख रक्कम न बाळगता पैसे वाचवण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे.

बचत खात्यांचे प्रकार 

विविध बँकांद्वारे ऑफर केलेल्या बचत खात्यांची यादी खालीलप्रमाणे आहे, मात्र प्रत्येक बँकेत खालील सर्व प्रकारचे खाते उघडले जाऊ शकते, असे मात्र नाही. प्रत्येक बचत खात्याच्या प्रकाराची वैशिष्ट्‌ये, फायदे आणि पात्रता वेगवेगळी असते.

• नियमित बचत खाते
• पगार बचत खाते- हे खाते फक्त पगारदारांसाठी उपलब्ध आहे.
• शून्य शिल्लक बचत खाते
• मुले आणि किरकोळ बचत खाते- हे खाते १८ वर्षाखालील मुलांसाठी आहे.
• कौटुंबिक बचत खाते
• महिला बचत खाते
• ज्येष्ठ नागरिक बचत खाते- हे खाते फक्त ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आहे.

बचत खाते कोण उघडू शकत नाही?

बचत खाती ट्रेडिंग किंवा व्यवसायाच्या नावाने उघडली जाऊ शकत नाहीत, ज्यात कंपन्या, संघटना, मालकी किंवा भागीदारी यांचा समावेश आहे.

बचत खात्याची प्रमुख वैशिष्ट्‌ये

१. ठेवी: तुम्ही तुमच्या बचत खात्यात विविध पद्धतींद्वारे पैसे जमा करू शकता, जसे की रोख, धनादेश, ऑनलाइन हस्तांतरण किंवा थेट ठेव.
२. पैसे काढणे: तुम्ही तुमच्या बचत खात्यातून कधीही पैसे काढू शकता, जरी काही खात्यांमध्ये जास्त पैसे काढण्यासाठी प्रतिबंध किंवा शुल्क असू शकते.
३. व्याज: बचत खात्यांमध्ये जमा केलेल्या रकमेवर व्याज मिळते, जे सामान्यत: बँकेच्या प्रकारानुसार दररोज किंवा मासिक किंवा त्रैमासिक चक्रवाढ असते.
४. तरलता: बचत खाती ही लिक्विड खाती आहेत, याचा अर्थ जेव्हा गरज असेल तेव्हा तुम्ही तुमच्या पैशांमध्ये प्रवेश करू शकता.
५. सुरक्षा: काही बँकांमध्ये बचत खात्यांचा विमा सरकारद्वारे केला जातो. तुमच्या ठेवींना हा विमाठराविक रकमेपर्यंत संरक्षित करतो.

निष्कर्ष

बचत खाते हे एक आर्थिक साधन आहे जेथे तुम्ही रोख बचत करू शकता. तुम्ही बचत खात्यात पैसे जमा करू शकता आणि जेव्हा गरज पडेल तेव्हा ते काढू शकता. प्रत्येक वेळी तुम्ही बचत खात्यात पैसे जमा करता तेव्हा ते तुमच्या बचतीत भर घालते. याव्यतिरिक्त, तुम्ही तुमच्या बचत खात्यात पडलेल्या पैशातून व्याज मिळवू शकता. शेवटी, बचत खाते हे एक मूलभूत बँकिंग उत्पादन आहे जे व्याज मिळवताना व्यक्तींना पैसे वाचविण्यास मदत करते. बचत खात्यांची वैशिष्ट्ये, फायदे आणि प्रकार समजून घेऊन, तुम्ही तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टांबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेऊ शकता आणि तुमच्या गरजांसाठी सर्वोत्तम बचत खाते निवडू शकता.