 |
| Future of Finance with Digital Transactions |
रोख किंवा कागदाचा वापर न करता केला जाणारा व्यवहार म्हणजे डिजिटल व्यवहार. म्हणजेच डिजीटल व्यवहारात सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत रोख किंवा कागदाची गरज नसते. यात एक किंवा अनेक सहभागी असू शकतात आणि पेमेंटच्या अनेक प्रकारांचा समावेश असू शकतो. डिजिटल व्यवहारांमध्ये पैसे पाठवणे, प्राप्त करणे, खरेदी करणे, विक्री करणे वगैरे व्यवहार येतात. डिजिटल व्यवहार पारंपारिक कॅश-ऑपरेशनल पद्धतीलाकॅशलेसमध्ये रूपांतरित करतो.आजच्या तंत्रज्ञान-चालित जगात, डिजिटल व्यवहार दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहेत. ऑनलाइन शॉपिंगपासून ते मोबाइल बँकिंगपर्यंत, डिजिटल व्यवहारांची व्याप्ती विस्तृत आहे आणि तंत्रज्ञानातील प्रगतीसह ती वाढतच आहे. हा लेख डिजिटल व्यवहार काय आहेत, ते कसे कार्य करतात याबाबत माहिती देतो.
डिजिटल व्यवहारांचे प्रकार
डिजिटल व्यवहारांचे अनेक प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाऊ शकते, ज्यात समाविष्ट आहे:
पीअर-टू-पीअर ट्रान्सफर:
मोबाइल वॉलेट, युपीआय (युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस) किंवा बँकिंग ऍप्स वापरणार्‍या व्यक्तींमध्ये निधी हस्तांतरण.
डिजिटल वॉलेट व्यवहार
डिजिटल वॉलेट व्यवहारांमध्ये पेमेंट करण्यासाठी किंवा निधी हस्तांतरित करण्यासाठी पेपल, ऍपल पे किंवा गुगल पे सारख्या डिजिटल वॉलेटचा वापर समाविष्ट असतो.
ऑनलाइन खरेदी
डेबिट/क्रेडिट कार्ड, नेट बँकिंग किंवा डिजिटल वॉलेट वापरून ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मद्वारे केलेले पेमेंट.
मोबाईल बँकिंग व्यवहार
मोबाईल बँकिंग व्यवहारांमध्ये निधी हस्तांतरित करण्यासाठी, बिल भरण्यासाठी किंवा उत्पादने खरेदी करण्यासाठी मोबाइल बँकिंग ऍप्सचा वापर समाविष्ट असतो.
बिल पेमेंट
डिजिटल पेमेंट पद्धती वापरून युटिलिटी बिले, ईएमआय किंवा सबस्क्रिप्शन सेटल करणे.
संपर्करहित पेमेंट ( Contactless Payments )
पेमेंट टर्मिनलवर कार्ड किंवा स्मार्टफोन टॅप करणे यासारख्या जवळच्या क्षेत्रीय संप्रेषण (एनएफसी- near-field communication ) तंत्रज्ञानाचा वापर करून केलेले पेमेंट याप्रकारात मोडते. संपर्करहित पेमेंटमध्ये पेमेंट करण्यासाठी क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड किंवा वेअरेबल्स सारख्या कॉन्टॅक्टलेस पेमेंट कार्ड किंवा डिव्हाइसेसचा वापर समाविष्ट असतो.
ऑनलाइन बँकिंग व्यवहार
ऑनलाइन बँकिंग व्यवहारांमध्ये निधी हस्तांतरित करण्यासाठी, बिल भरण्यासाठी किंवा उत्पादने खरेदी करण्यासाठी इंटरनेट बँकिंग प्लॅटफॉर्मचा वापर समाविष्ट असतो.
क्रिप्टोकरन्सी व्यवहार
क्रिप्टोकरन्सी व्यवहारांमध्ये पेमेंट करण्यासाठी किंवा निधी हस्तांतरित करण्यासाठी बिटकॉइन किंवा इथरियम सारख्या क्रिप्टोकरन्सीचा वापर समाविष्ट असतो.
डिजिटल व्यवहार कसे कार्य करतात
डिजिटल व्यवहारांमध्ये एक जटिल प्रक्रिया असते ज्यासाठी देयक, देयक घेणारा, वित्तीय संस्था आणि तंत्रज्ञान प्रदात्यांसह अनेक भागधारकांमध्ये समन्वय आवश्यक असतो. डिजिटल व्यवहारांमध्ये अत्याधुनिक तांत्रिक फ्रेमवर्कद्वारे समर्थित अनेक टप्प्यांची मालिका समाविष्ट असते. एक सामान्य डिजिटल व्यवहार कसा होतो ते येथे आहे:
१. सुरुवात
वापरकर्ता स्मार्टफोन, टॅबलेट किंवा संगणक सारख्या डिजिटल डिव्हाइसद्वारे व्यवहार सुरू करतो तेव्हा प्रक्रिया सुरू होते. उदाहरणार्थ, ऑनलाइन खरेदी करणारी व्यक्ती एखादी वस्तू निवडू शकते आणि क्रेडिट कार्ड किंवा डिजिटल वॉलेट सारखा पेमेंट पर्याय निवडून चेकआउट करू शकते. तसेच देयक देणारा ऑनलाइन बँकिंग, मोबाइल बँकिंग किंवा डिजिटल वॉलेटसारख्या डिजिटल प्लॅटफॉर्ममध्ये देयकाचे तपशील, जसे की त्यांचे नाव, खाते क्रमांक किंवा मोबाइल नंबर प्रविष्ट करून डिजिटल व्यवहार सुरू करतो.
२. प्रमाणीकरण
सुरक्षा ही डिजिटल व्यवहारांचा एक महत्त्वाचा पैलू आहे. प्रमाणीकरण वापरकर्त्याची ओळख यासारख्या पद्धतींद्वारे सुनिश्चित करते:
- पिन आणि पासवर्ड: वापरकर्ते त्यांचे अद्वितीय ओळख क्रमांक किंवा पासवर्ड प्रविष्ट करतात.
- बायोमेट्रिक पडताळणी: अतिरिक्त सुरक्षिततेसाठी फिंगरप्रिंट स्कॅन किंवा चेहर्‍याची ओळख.
- एक-वेळ पासवर्ड (ओटीपी): व्यवहाराची पुष्टी करण्यासाठी नोंदणीकृत डिव्हाइसवर तात्पुरते कोड पाठवले जातात.
३. अधिकृतता
एकदा प्रमाणित झाल्यानंतर, देयक देयक रक्कम, देयकाचे नाव आणि खाते क्रमांक यासारख्या देयक तपशीलांची पुष्टी करून डिजिटल व्यवहारास अधिकृत करतो. म्हणजेच वापरकर्त्याची ओळख पडताळल्यानंतर, व्यवहार अधिकृत केला जातो. या टप्प्यात पेमेंट क्रेडेन्शियल्सचे प्रमाणीकरण (उदा., कार्ड तपशील किंवा बँक खाते माहिती) आणि वापरकर्त्याच्या खात्यात पुरेशा निधीची किंवा क्रेडिट उपलब्धतेची पडताळणी होते.
४. प्रक्रिया
अधिकृततेनंतर, व्यवहार तपशील प्रक्रिया करण्यासाठी संबंधित वित्तीय संस्था किंवा पेमेंट प्रोसेसरकडे सुरक्षितपणे पाठवले जातात. एचटीटीपीएस आणि एन्क्रिप्शनसारखे सुरक्षित संप्रेषण प्रोटोकॉल, संवेदनशील माहितीची सुरक्षितता सुनिश्चित करतात. डिजिटल प्लॅटफॉर्म देयकाच्या वित्तीय संस्थेला देयकाच्या खात्यातून पैसे काढण्यासाठी विनंती पाठवून व्यवहाराची प्रक्रिया करतो.
5. क्लिअरिंग:
वित्तीय संस्था देयकाच्या खात्यातील शिल्लक पडताळून, कोणत्याही होल्ड किंवा निर्बंधांची तपासणी करून आणि व्यवहार नियामक आवश्यकतांचे पालन करतो याची खात्री करून व्यवहाराची प्रक्रिया करते.
6. सेटलमेंट
व्यवहाराची रक्कम देयकाच्या खात्यातून देयकाच्या खात्यात हस्तांतरित केली जाते. देयक पद्धतीनुसार, हे त्वरित (णझख प्रमाणे) होऊ शकते किंवा काही व्यावसायिक दिवस लागू शकतात (पारंपारिक बँकिंग प्रणालींप्रमाणे).
7. पुष्टीकरण
डिजिटल प्लॅटफॉर्म देयक आणि देयकाला व्यवहाराची पुष्टी करतो, व्यवहाराचा संदर्भ क्रमांक, तारीख आणि वेळ प्रदान करतो. शेवटी, वापरकर्त्याला डिजिटल पावती किंवा सूचनेद्वारे व्यवहार यशस्वीरित्या पूर्ण झाल्याची पुष्टी मिळते.
डिजिटल व्यवहारांना बळकटी देणारे तंत्रज्ञान
डिजिटल व्यवहारांचे सुरळीत कामकाज करण्यास अनेक तंत्रज्ञान सक्षम करतात:
पेमेंट गेटवे:
हे वापरकर्ते, व्यापारी आणि वित्तीय संस्थांमध्ये मध्यस्थ म्हणून काम करतात, पेमेंटची सुरक्षित आणि कार्यक्षम प्रक्रिया सुनिश्चित करतात.
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान:
क्रिप्टोकरन्सी व्यवहारांमध्ये वापरले जाणारे, ब्लॉकचेन विकेंद्रित खातेवही (decentralized ledger) राखून पारदर्शकता आणि सुरक्षितता सुनिश्चित करते.
निअर-फील्ड कम्युनिकेशन(NFC):
जवळ असताना डिव्हाइसेसना संवाद साधण्याची परवानगी देऊन संपर्करहित पेमेंट (contactless payments )सुलभ करते.
आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस (AI):
व्यवहार नमुन्यांचे विश्लेषण करून आणि विसंगती ओळखून फसवणूक शोधणे आणि वापरकर्ता अनुभव वाढवते.
एन्क्रिप्शन:
संवेदनशील डेटा एका सुरक्षित स्वरूपात रूपांतरित करून त्याचे संरक्षण करते जे केवळ अधिकृत पक्षांद्वारेच ऍक्सेस केले जाऊ शकते.
निष्कर्ष
डिजिटल व्यवहारांमुळे आपण पेमेंट करतो आणि निधी हस्तांतरित करतो यात क्रांती घडवून आणली आहे. ते सोयीस्करता, वेग, सुरक्षितता आणि किफायतशीरता देतात, ज्यामुळे ते पारंपारिक पेमेंट पद्धतींना एक आकर्षक पर्याय बनतात.तंत्रज्ञान विकसित होत असताना आणि अवलंबण्याचे प्रमाण वाढत असताना, जागतिक अर्थव्यवस्थेला आकार देण्यात ते आणखी महत्त्वाची भूमिका बजावण्यास सज्ज आहेत. सायबर सुरक्षा आणि डिजिटल डिव्हिडन्स सारखी आव्हाने कायम असताना, सतत प्रगती आणि सहयोगी प्रयत्नांमुळे डिजिटल व्यवहार अधिक समावेशक, कार्यक्षम आणि सुरक्षित होतील.
Business Plus 1
Whats app Group
वंदे मातरम.
- नव उद्योजक, जुने उद्योजक किंवा ज्यांना उद्योग/ व्यवसाय सुरु करायचा आहे किंवा,
- ज्यांना आपल्या पैशांचे नीट नियोजन करायचे आहे अशा फक्त भारतीय लोकांसाठी हा ग्रुप आहे.
- शासन-खासगी योजना, बँक स्कीम, यशस्वी उद्योजकांचे रहस्य, बचत आणि गुंतवणुकीच्या विविध योजना इत्यादी माहिती या ग्रुपवर देण्यात येईल.
- हा ग्रुप गरजेनुसार काही दिवस सर्वांना पोस्ट करण्यास बंद अथवा सुरु ठेवण्यात येईल.
- कृपया मल्टी लेव्हल मार्केटिंग, चेन मार्केटिंग, अँप वरून कर्ज, शेअर मार्केट, बीटकॉइन, लॉटरी अशा प्रकारचे मेसेज पोस्ट करू नये.
- आपल्या व्यवसायाची जाहिरात आपण या ग्रुपवर करू शकतात.
ग्रुप जॉईन करण्यासाठी लिंक
https://chat.whatsapp.com/FvX5s5QF9QiHylEreDgvRY
जयहिंद.